Πολλοί πρεσβεύουν την άποψη ότι κάθε παίκτης έχει την ατομική του τεχνική και ακόμα ότι το τένις τα τελευταία αυτά 30 χρόνια διαφοροποιήθηκε πολύ σε ότι αφορά στην τεχνική του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η άποψη αυτή - αν και λανθασμένη - είναι σχεδόν καθολικά αποδεκτή σήμερα στον κόσμο του τένις. Το ερώτημα που θα θέσουμε, δεν απαντιέται όμως με απόψεις. Αντίθετα, απαντιέται ξεκάθαρα μέσα από την επιστήμη της κινησιολογίας. Το ερώτημα είναι πολύ απλό:

Αν δεχθούμε ότι ο καθένας έχει την τεχνική του και ότι η τεχνική στο τένις, οπωσδήποτε έχει αλλάξει αυτά τα 30 και πλέον χρόνια μεταξύ των δύο αυτών φωτογραφιών, πως εξηγούνται αυτές οι δύο «πανομοιότυπες» εικόνες που προϋποθέτουν δύο σχεδόν πανομοιότυπες εκτελέσεις; Γιατί συμβαίνει αυτό;

Μην βιαστείτε να πείτε ότι είναι τυχαίο, γιατί όπως θα δούμε μόνο τυχαίο δεν είναι. Μην πείτε επίσης ότι η φωτογραφία δεν λέει την αλήθεια, γιατί το σωστό είναι ότι το βίντεο ξεγελάει περισσότερο, καθώς δεν καταγράφει μόνο τα κυρίαρχα αλλά και τα δευτερεύοντα ή ακόμα και τριτεύοντα χαρακτηριστικά που δεν έχουν μεγάλη κινησιολογική σημασία, ενώ η φωτογραφία «λέει» περισσότερο την αλήθεια. Κατά την διάρκεια της παρακολούθησης ενός βίντεο, λογικά δεν θα μπορέσουμε να δούμε αυτές τις ομοιότητες.

Είναι βέβαιο, ότι αυτοί οι δύο παίκτες δεν είχαν τον ίδιο προπονητή, και σαφώς δεν αντέγραψε ο ένας τον άλλον καθώς διαφέρουν δύο «τενιστικές γενιές». Το πιο πιθανό είναι, ότι ο πρώτος είχε σταματήσει να παίζει, όταν ξεκίνησε το τένις ο δεύτερος. Επιπρόσθετα, προσεγγίζουν το άθλημα με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο, έχουν ένα πολύ διαφορετικό στυλ παιχνιδιού, που σε καμία περίπτωση δε δικαιολογεί τόσο μεγάλες εκτελεστικές ομοιότητες. Γιατί λοιπόν, οι δύο αυτοί τόσο διαφορετικοί σε στυλ και ηλικία παίκτες, χτυπάνε την συγκεκριμένη μπάλα με τόσο κοινό τρόπο; Γιατί παρουσιάζεται μια τόσο μεγάλη ομοιότητα στην τεχνική τους εκτέλεση;

Η απάντηση είναι πολύ απλή και πολύ εντυπωσιακή ταυτόχρονα. Γιατί το ανθρώπινο σώμα, δεν εκτελεί όπως συχνά νομίζουμε όποια κίνηση θέλει. Δεν εκτελεί ελεύθερες, αυθαίρετες, σπασμωδικές και ανεξέλεγκτες κινήσεις, αλλά αντίθετα συγκεκριμένες κινήσεις, που είναι καταγεγραμμένες ως κινητικά πρότυπα-αρχέγονα και που οργανώνονται μέσα από επίσης καλά καθορισμένα νευρικά πρότυπα-αρχέγονα (movement and neural primitives). Τα αρχέγονα αυτά, ξεκινούν να δημιουργούνται από την βρεφική ηλικία, ως μεμονωμένες κινήσεις (αφής, σύλληψης, ισορροπίας κοκ) και είναι κοινά για όλους τους φυσιολογικούς ανθρώπους. Μεγαλώνοντας, τα κινητικά αυτά αρχέγονα συντίθενται και οργανώνουν ανάλογα με τις κινητικές ανάγκες πιο πολύπλοκες κινηματικές ενότητες. Τα κινητικά αυτά αρχέγονα, είναι σχετικά λίγα και έχουν επίσης έναν πολύ απλό τρόπο σύνταξη-σύνθεσης. Επιπρόσθετα, τα κινητικά αρχέγονα όπως άλλωστε και οι κινητικές μονάδες που συνθέτουν, έχουν πολύ καθορισμένα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά. Δηλαδή σχήμα, δυναμική και χρονική ανάπτυξη. Αυτό το κοινά καθορισμένο σχήμα, κλιμακώνεται ώστε να είναι βέλτιστα ωφέλιμο, ανάλογα με το μέγεθος και την ταχύτητα της κίνησης. Με τον τρόπο αυτό, οι υπολογισμοί του νευρικού συστήματος είναι απείρως λιγότεροι και μπορούν να γίνονται σε ελάχιστο χρόνο. Ο συνολικός τρόπος λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος είναι τελικά τόσο απλός, τόσο φυσιολογικός και τόσο κοινός, ώστε παρουσιάζονται ομοιότητες, όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών λειτουργιών του ανθρωπίνου σώματος, όπως η ομιλία και η κίνηση, αλλά ακόμα και μεταξύ ανθρώπων και ζώων, όπως είναι η γάτα ή ακόμα και η κατσαρίδα!!

Οι κινήσεις του ανθρωπίνου σώματος στην πραγματικότητα εκτελούνται πάντα υπό περιορισμούς, που επιβάλλονται από εσωτερικούς (ανατομικούς, νευρολογικούς, δυναμικούς) και εξωτερικούς (σκοπός, περιβαλλοντικές συνθήκες, χρόνος) παράγοντες. Όσο περισσότεροι είναι οι περιορισμοί που τίθενται, τόσο πιο ίδια θα είναι η κίνηση μεταξύ δύο κινητικά ευφυών εκτελεστών*. Δηλαδή δύο κινητικά ευφυείς θα λύσουν το ίδιο πρόβλημα με τον ίδιο ιδανικό τρόπο όπως δύο μαθηματικά ευφυείς θα λύσουν ένα μαθηματικό πρόβλημα με τον ίδιο μαθηματικό τρόπο.

Η όποια εξατομικευμένη βελτιστοποίηση, που είναι το τελικό στάδιο μιας βελτιστοποιημένης εκτέλεσης, έχει να κάνει με τις ατομικές ιδιαιτερότητες όπως τα σωματικά και νευροφυσιολογικά χαρακτηριστικά και αφορά σε ποσοτικά και όχι ποιοτικά χαρακτηριστικά της εκτέλεσης. Δηλαδή στα μεγέθη και όχι στον τρόπο.

Η διαφορετικότητα από εκτελεστή σε εκτελεστή, στην πραγματικότητα δημιουργείται, από σταθεροποιημένες παραμορφώσεις, λόγων των «κακοπροσαρμογών» που πραγματοποιήθηκαν σε περιβάλλον αυξημένων διαταράξεων, κατά την περίοδο εκμάθησης και σταθεροποίησης του κινητικού σχήματος, δηλαδή της Τεχνικής. 

(*μπορείτε να ανατρέξετε στη βιβλιογραφία ή για πιο απλά στο Wikipedia για την Θεωρεία των πολλών Ευφυϊών του Η. Gardner) 

Στην περίπτωσή των φωτογραφιών αυτών λοιπόν, συμβαίνει να έχουμε μια κατάσταση, όπου δύο πολύ ευφυείς κινητικά εκτελεστές, εκτελούν μια κινητική ενότητα υπό τους ίδιους - αυξημένους - περιορισμούς. Όπως είπαμε όσο περισσότεροι είναι οι περιορισμοί, αλλά και όσο το ίδιο ικανοί είναι οι εκτελεστές, τόσο πιο ίδια θα είναι η εκτέλεση.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά ακόμα ωραία και εντυπωσιακά, για τον τρόπο που λειτουργεί το σώμα μας κατά την κίνηση και για το τι είναι, πως δημιουργούνται και πως οριοθετούν την κίνηση μας οι περιορισμοί, αλλά νομίζω θα κουράσουμε.

Όλα αυτά όμως, είναι βέβαιο ότι δεν είναι ανούσιες λεπτομέρειες, αλλά κυρίαρχα κινησιολογικά στοιχεία, που συμβάλλουν καθοριστικά σε μια αποδοτική εκτέλεση.

Για όποιον θέλει να εμβαθύνει, θα δώσω και πάλι κάποια βιβλιογραφία.

Οι δυο «όμοιες» φωτογραφίες, ανήκουν στους Bjorn Borg (αριστερά) και Roger Federer (δεξιά).

Ο Στάθης Χαριτωνίδης είναι Προπονητής Τένις και Καθηγητής Αθλημάτων απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Είναι ο προπονητής με τις περισσότερες Πανελλήνιες Νίκες καθώς και τους περισσότερους Πρωταθλητές Ελλάδος στο σύνολο των κατηγοριών σε Εθνικό επίπεδο.

Εργάζεται ως προπονητής από το 1985 και έχει εργαστεί με ιδιαίτερη επιτυχία επί μακρόν στους μεγαλύτερους συλλόγους στην Ελλάδα. Έχει διατελέσει Προπονητής του Fed Cup από το 2006 – 2008.

Σήμερα πολλοί μαθητές του εργάζονται ως προπονητές, κάποιοι σε μεγάλους συλλόγους της χώρας.

Αρθρογραφεί ως The Coach στο tennisnews.gr.

Στάθης Χαριτωνίδης 694 799 5758

Ο Νίκος Πανουσάκης είναι μαθηματικός συγγραφέας και ζωγράφος.

Διδάσκει Μαθηματικά σε ανώτερες και ανώτατες βαθμίδες της εκπαίδευσης, από παιδιά Λυκείου μέχρι και Διδακτορικούς φοιτητές. Είναι παλαιό μέλος της Μαθηματικής Εταιρείας και έχει εκδώσει 6 βιβλία μαθηματικών, συνεργαζόμενος με τον εκδοτικό οίκο Κοκοτσάκη.

Ταυτόχρονα είναι και ζωγράφος. Ένα από τα κύρια θέματά του είναι η «Κίνηση» και ιδιαίτερα στον αθλητισμό. Έχει επανειλημμένα λάβει μέρος σε διάφορες εκθέσεις. Έργα του έχουν εκτεθεί στον Φιλοτεχνικό Σύλλογο «Παρνασσός» και έχουν δημοσιευθεί από το περιοδικό Tennis Society. Έχει επιμεληθεί και τα σχέδια του βιβλίου μερικά από τα οποία παρουσιάζονται.

Νίκος Πανουσάκης 694 647 9211

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

H.  Gardner - 1983 - psia-w.org The theory of multiple intelligences.

Complex Upper-Limb Movements Are Generated by Combining Motor Primitives that Scale with the Movement Size nature com scientific reports August 2018
Jose Garcia Vivas Miranda Jean-François Daneault Gloria Vergara-Diaz
Ângelo Frederico Souza de Oliveira e Torres 1, Ana Paula Quixadá,
Marcus de Lemos Fonseca3, João Paulo Bomfim Cruz Vieira Vitor Sotero dos Santos
Thiago Cruz da Figueiredo Elen Beatriz Pinto Norberto Peña1 & Paolo Bonato

Flash, T. & Handzel, A. A. Affine differential geometry analysis of human arm movements. Biol. Cybern. 96, 577–601 (2007).

Maoz, U., Berthoz, A. & Flash, T. Complex unconstrained three-dimensional hand movement and constant equi-affine speed. J.Neurophysiol. 101, 1002–1015 (2008).

Biess, A., Flash, T. & Liebermann, D. G. Riemannian geometric approach to human arm dynamics, movement optimization, and invariance. Phys. Rev. E - Stat. Nonlinear, Soft Matter Phys. 83 (2011).

Grimme B. Analysis and identification of elementary invariants as building blocks of human arm movements.
International Graduate School of Biosciences, Ruhr-Universität Bochum; 2014. (In German).

Meirovitch, Y., Bennequin, D. & Flash, T. Geometrical invariance and smoothness maximization for task-space movement generation. IEEE Transactions on Robotics 32, 837–853 (2016).